Geçtiğimiz yıllarda dünyada en nadir görülen Batman Bantlı Çöpçü Balığı'nın keşfini gerçekleştirerek gündeme gelen Rize Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi'nden Dr. Münevver Oral, Doç. Dr. Cüneyt Kaya, Iğdır Üniversitesi öğretim görevlilerinden Dr. Emrah Çelik ile TMMOB Bingöl İKK Sekreteri Can Fidal Boldaş'ın panelist olduğu panelin moderatörlüğünü gazeteci Metin Yoksu gerçekleştirdi.
Batman Çayı kenarında yapılmak istenilen organize sanayi ile kentin içme suyunun tehdit altında olduğu vurgulanan panelde her ne kadar Batman Çayı adı olsa da akarsuyun nehir niteliğinde olduğu içinde endemik balık türlerinin olduğu, kırmızı listede bulunan 6 kuş türünün yanı sıra 188 kuş türünü akarsu boyunca yuvalama ve göç için kullanıldığı vurgulandı. Bölgede yaşanan yaban hayatının tehdit altında olduğu ve iklim krizinin etkilerinin olduğu günümüzde suyu korunması gerektiğine vurgu yapılarak Batman Çayı'nın korunması için mücadele edileceği öne çıkarıldı.
Balık türleri tehdit altında
Açılış konuşmasını gerçekleştiren Batman Barosu Erkan Şenses'in ardından akademisyenler Batman Çayı'ndaki ekolojik yaşamı anlattı. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Dekan Yardımcısı Doç. Dr. Cüneyt Kaya, "Ülkemizde çok sayıda nehir var. Eşsiz bir ülkeyiz. Ülkemizi özel kılan etkenlerden en önemlisi sıfır rakımdan beş bin rakıma kadar farklılıklar var. Çok sayıda nehir ve göl bulunuyor. Avrupa'nın çok sayıda ülkesi bunu söyleyebiliriz. Onlarca ülkeden sadece Tuna geçerken ülkemizde o kadar bağımsız nehir ve göl havzası bulunuyor ki bunlar bir anlamda izolasyon görevi görmüş ve türleşme fazla olmuş. 2008 yılında 200 küsur tür sayısı biliniyordu. Bugün ise neredeyse 400 tür biliniyor. Tüm Türkiye'nin iç sularını çalışıyoruz. Sadece bizim üniversite 90'a yakın tür tanımladı. Ve bunlardan yarısı da endemik türler" diyerek balık türleri konusunda bilgi verdi. Akademik çalışmalarına 2008 ve 2009 yıllarında Dicle Nehri'nde başladığını vurgulayan Kaya, 1970'lı yıllarda 24 türün bilindiğini vurguladı. Bugün 50'in üzerinde Dicle Nehri'nde balık türünün bilindiğini ifade eden Kaya, Batman Çayı'nda en az 25 tür belirlediğini söyledi. Balık türlerinin korunması için akarsular üzerinde gereğinden fazla tesis kurulmaması gerektiğine vurgu yapan Kaya, "Büyük devasa tesislerin yanı sıra tıro viro adıyla bilinen ağlar ile balık tutulmaması gerekiyor. Bu ağlar suda kalınca onlarca yıl binlerce su canlısının eziyet çekerek can vermesine neden oluyor. Suyu korumak için çalışmalar yapılmalıdır. Batman Bantlı Çöpçü Balığının yaşam alanları koruma altına da alınmalıdır" diye konuştu.
'Batman Çayı ender sularımızdan'
Kaya'nın ardından genetik alanında çalışan Münevver Oral, atıkların canlılara büyük zarar verdiğini ifade ederek sözlerine başladı. Deniz canlılarında mikro plastiklerin görüldüğünü ifade eden Oral iklim krizi etkilerine dikkat çekti. Suyun sonsuz olmadığına dikkat çeken Oral suyun korunması gerektiğine vurgu yaptı. Oral, "Kaynaklarımız sınırlı. Çocuklarınızın yatırımlarına nasıl ki yatırım yapıyorsak onlara yapacağımız en büyük yatırım en temel hakkımız olan suyun korunması için yatırım yapmalıyız. Çoğu hocamız 2050'lileri görmeyeceğini bildiğini için mutlu olduklarını söylüyor. Artan her bir sıcaklık derecesi hava olaylarını 16 kat artırıyor. Daha sık seller, doğal afetler yaşayabiliriz. Biz Muğlalıyız zeytin ile çok uğraşırız. Bu yıl zeytin verimi yoktu. Kaynaklarımız sınırlı değil kendimizden başlayarak doğayı korumak için çalışmalıyız. Kaynaklarımızı doğru ve sürdürebilir kullanmalıyız. Batman Çayı ender sularımızdan birisi ve ona gözbebeğimiz gibi bakmalıyız. Sesimizi umarım kırmadan incitmeden ulaştırabiliriz. Doğru zamanda sorumluluk alarak suyu korumalıyız" dedi.
Batman Çay'ı 188 kuş türünün yaşam alanı
Oral'ın ardından Iğdır Üniversitesi Öğretim Görevlisi Emrah Çelik konuştu. Batman Çayı kenarında bulunan ve üzerinde kurulmak istenilen organize sanayinin alanında bulunan Samanyolu Köyü'nden Balpınar'a kadar 2018 yılında makale yayınladığını ve çalışma yaptığını ifade eden Çelik, 188 kuş türünün bu alanda yaşam bulduğunu söyledi. 188 kuş türünden 6 türün kırmızı listede ve türünün tehdit altında olduğuna dikkat çeken Çelik, "Batman Çayı'nın eşsiz bir doğası var. Burada çok sayıda yuvalama alanı tespit ettik. Türler insan baskısı, hayvancılık, avcılığın yanı sıra çeşitli atıklar ile de tehdit altında. 188 kuş türünden 6'sı kırmızı listede bulunuyor. Şah Kartalı, Üveyik, Kara Akbaba, Kız Kuşu, Sakallı Akbaba, Küçük Akbaba Batman Çayı havzasında bulunan ve kırmızı listedeki canlılar. Bu türlerin burada yaygın olması onların çok olduğu anlamına gelmiyor. Onların yaşam alanları korunması gerekmektedir. Sulak alanlar biyolojik çeşitliliği sağlayan önemli yerlerdir. Bu alanda bir çalışma yapılırsa etkileri iyi hesaplanmalıdır. Bu alanlarda yapılacak herhangi bir yapı burada kuşların kaçmasına neden olacak. Peki alternatif alanlar var mı? Batman Çayı'nda habitat tahribatı yapılırsa etkileri çok olumsuz olacaktır ve canlıların gideceği başka bir alan yoktur" dedi. Akademisyenlerin ardından Çevre Mühendisleri Odası Başkanı Ahmet Kahraman konuştu. Kahraman, "Türkiye'deki akarsular üzerinde çok sayıda HES ve yapılaşma yapıldı. Yapılan devasa projeler büyük ekolojik tahribatlara neden oldu. İkizdere'de, Akbelen'de, Ereğli, Ergene'de kirlilikleri ve doğa tahribatlarını gördük bunların da tamamı rant için yapıldı. Batman Çayı'nda yapılmak istenilen de tam da budur. Herşey rant için yapılıyor ama temiz sularımızı korumak zorundayız. Batman Çayı'nı koruma mücadelesine biz de oda olarak desteklerimizi sunacağız" dedi. Kahraman'ın ardından Bingöl TMMOB İKK Sekreteri Can Fidal Boldaş Batman Çayı'nda hazırladıkları raporu anlattı. Batman Çayı'nın imara açılması durumda çevre etkilerini raporlaştırdıklarını ifade eden Boldaş, "Batman Çayı tehdit altında ve ranta peşkeş çekilmek isteniyor. Elbette bizler istihdama karşı değiliz ama imar ile birlikte sanayi ile birlikte temiz içme suyu hava kirliliği Batman'da kirlenecek en önemlisi de onlarca canlının yaşam alanı yok olacaktır" dedi. Konuşmaların ardından panele katılanlar soru cevap ve görüş bildirerek önümüzdeki günlerde Batman Çayı'nın korunması için yeni çalışmaların da yapılacağı vurgulanarak panel sona erdi.
